De maand April verliep rustig. Omdat de wijngaard nog gesloten was deze maand, zijn maar weinig mensen actief geweest. Na noeste arbeid zien alle zwartstroken er weer piekfijn uit. De graskanten zijn gestoken en de bedden zijn geschoffeld en onkruidvrij gemaakt. Alle haksel is uitgereden, alhoewel er niet genoeg was voor vak A. Dit was geen probleem, omdat dat vak vorig jaar al ruim voorzien was.
De draden zijn nu weer schoongemaakt. De restanten van de grijpers van de wijnranken zijn soms lastig te verwijderen, omdat ze heel hard zijn geworden. Soms is zelfs een nijptang nodig om de restanten te breken. Met veel geduld is dit werk gedaan.
De wijn van afgelopen jaar is nu gebotteld. De etiketten zijn reeds naar Bentelo gestuurd. Het wachten is nu op de gehele batch. De kwaliteit van de wijn is heel goed. Er is een aantal proefsessies geweest om de wijn te keuren voordat gebotteld kon worden.
Utrechts Landschap heeft het onderhoud van de beukenhaag overgenomen. Er is reeds actie ondernomen. Na het uitgraven van een geul is een tweede rij beuken achter de bestaande beuken geplaatst. De haag zal ook iets hoger worden gesnoeid dan tot nu toen werd gedaan. De haag grenzend aan de parkeerplaats van van Lanschot zal ook nog worden verbreed.
Voor de wijnstokken is het goed dat het nog zo lang koud is geweest. De knoppen zijn nog niet uitgelopen, waardoor de kans op vorstschade heel klein is.
Nu is het nog wachten op de beheersing van COVID-19. Het wordt tijd dat de wijngaard weer opengaat!
In maart is er weer veel gebeurd door de inzet van een aantal vrijwilligers. Het buigen van de leggers van de Johanniter en de Souvignier Gris ging heel voorspoedig. De leggers waren heel gewillig.
Er is begonnen met het schonen van de draden, niet de leukste klus, maar wel nodig. De buigdraden worden weer gespannen en de steundraden opnieuw op maat gemaakt. Het gaat er allemaal weer mooi strak uitzien.
De hoognodige kalk is met een verspreider over de gehele wijngaard verspreid. Niet alleen de over de zwartstroken is op deze manier de kalk verspreid, maar gelijktijdig ook over het gras.
De stapel snoeiafval is gehakseld. Dat was weer een flinke klus. Het resultaat is weer een dikke stapel houtsnippers die uitgereden kan worden over de perken. Voorrang wordt nu allereerst gegeven aan de nieuwe perken van de Souvignier Gris.
Enkele vrijwilligers hebben zich ingezet voor het schoonmaken van de zwartstroken en het uitrijden van de houtsnippers.. Dat kost heel wat zweetdruppels!
Ook op mechanische wijze zijn de graskanten gesneden en met vereende krachten schoongemaakt. De vrijgekomen pollen worden eerst omgekeerd, zodat de grond kan drogen en uit de pollen kan worden geschud.
De oude bank in de hoek bij de muur is opgelapt. Tevens is het hout gezaagd en het houthok verplaatst en van een nieuw dak voorzien. Het ziet er piekfijn uit.
Een deel van de composthoop is onder handen genomen. De reeds opgetaste bladeren werden gemengd met het uitgeschudde groen uit de enorme berg naast de composthoop en een deel van de gehakselde houtsnippers. Compostering van dit deel kan nu aan de gang gaan.
Februari stond in het teken van snoeien van de Souvignier Gris, de Johanniter en de muurdruiven. Gerrit en Sigrid waren begin deze maand al voorzichtig gestart met het snoeien van de Souvignier Gris en enkele van de Johanniterstokken. De Souvignier Gris bood veel uitdaging. Alleen een ervaren hand kon deze uitdaging aan. Later kwamen ook Marijke, Maaike en Nel helpen om de Johanniterstokken te snoeien.
Er is weer een hele grote berg snoei-afval geproduceerd. Binnenkort zal er weer gehackseld worden door Arnoud. Dan is er weer een voorraad hacksel om later te worden uitgereden over de zwartstroken.
Het snoeien is nu klaar! Wim Blom is inmiddels begonnen met snijden van rijen. Andre en Wim jr. zijn met schoonmaken van de rijen begonnen om de stroken weer mooi zwart te krijgen. Het onkruid is actief geweest evenals het oprukkende gras en mos.
Bas heeft de keukenvloer geschilderd en is begonnen aan het schonen van de draden. Cor en Anita zijn druk geweest met bladeren ruimen en steken en schonen van zwartstroken. Via onze sponsor Anton Is ondertussen aan het eind van de maand 2800 kg kalk gearriveerd. Aan de uitrijmethode van de kalk wordt nog gewerkt.
Vanwege Corona is de wijngaard nog steeds gesloten voor bezoek. Incidenteel zijn vrijwilligers actief geweest met eigen werkzaamheden.
Werken op de wijngaard is mogelijk, maar alleen door vrijwilligers die zelfstandig aan de gang kunnen zonder veel uitleg en begeleiding.
Zodra versoepelingen het mogelijk maken zullen we weer een schema publiceren zodat kleine groepen vrijwilligers aan de slag kunnen net zoals vorig jaar.
Het idee is, dat de wijngaard pas weer volledig open gaat als de maatregelen worden opgeheven en als de vaccinaties grotendeels achter de rug zijn. Het is jammer, maar we zullen nog even moeten wachten voor we elkaar weer in groten getale kunnen zien en spreken.
Het is stil op de wijngaard. De natuur is in diepe rust. De winterrust is onderbroken door een proeverij van onze nieuwe wijnen.
Op zondag 17 januari en maandag 18 januari hebben enkele vrijwilligers beide wijnen geproefd. Roelof had de monsters naar ons gestuurd. Voor beide wijnen geldt dat er geen fouten zijn op te merken. Dat is heel fijn.
De Johanniter bleek een spannende, open wijn met een breed geurpalet. Bovendien is hij fruitig met een bittertje en droog. De Souvignier Gris is een gesloten wijn met een lichte geurexpressie. Hij is fruitig met een smaak van abrikoos en is niet kruidig.
De gegevens zijn doorgegeven aan Roelof. Het is nu wachten op de verdere ontwikkeling van de wijn. We wachten op de volgende proefronde.
Cor en Anita hebben eikenblad en eikeltjes geruimd bij de muur.
De oogst van onze wijngaard wordt afgeleverd in Bentelo bij Neerlands Wijnmakerij
Begin oktober hebben we beide druivenrassen geoogst, de Johanniter op 16 oktober en de Souvignier Gris op 19 oktober. Met mooi weer hebben we op beide oogstdagen twee partijen gezonde druiven mogen plukken. Van de Johanniter hebben we 1579 kg geoogst en van de Souvignier Gris hebben we 1390 kg geoogst. De suikers zijn dit jaar bij beide druivenrassen iets lager dan in voorgaande jaren: 72 oechsle voor de Johanniter en 83 oechsle voor de Souvignier Gris.
Ook dit jaar kunnen we de gevolgen van de lange droogteperiodes goed zien. De Johanniter had moeite de droogte te boven te komen met zijn tere blad. Dit blad was al bijna verdwenen tijdens de oogst. Dit betekent dat de suikers niet meer zouden hebben kunnen toenemen als de druiven waren blijven hangen.
De Souvignier Gris is mooi gekleurd, proeft heel aromatisch. Nu is het aan de wijnmaker om er eruit te halen wat erin zit! Het is afwachten wat de eerste proefronde oplevert.
Vlak na de oogst is de wijngaard gesloten. Corona kwam te dicht bij!
De netten en kuipen zijn door een aantal mensen schoongemaakt en opgeruimd.
Gerrit en Sigrid hebben zich daarna bezig gehouden met het harken en opruimen van het afgevallen blad.
We beginnen weer met werken in januari onder de voorwaarde dat de beperkingen het toelaten. De snoeiperiode dient zich weer aan, terwijl de perken dringend onderhoud nodig hebben.
De druiventrossen zijn nu ingepakt in de netten. Vogels en wespen worden nu zoveel mogelijk geweerd. De trossen van de muurdruiven zijn geoogst. Die waren heerlijk zoet!
De rijping van onze twee druivensoorten is ingezet, maar gaat langzaam. Uit metingen van suikers en zuren half september bleek dat voor beide druiven gold dat de zuren erg hoog waren en de suikers erg laag. Over de rijping maakte Sigrid zich dan ook grote zorgen. Daarbij kwam dat het blad van de Johanniter in een zodanige conditie is, dat fotosynthese nog maar beperkt mogelijk is. Het blad van de Johanniter is dunner en opener dan dat van de Souvignier Gris en verliest daardoor eerder vocht.
Wat voor beide druiven nodig is, is zon overdag en koude nachten. Eind september hebben die weersomstandigheden zich voorgedaan. Metingen een week later lieten dan ook een veel beter beeld zien: zuren gedaald en suikergehaltes behoorlijk verbeterd! Maar we zijn er nog niet.
Ook heeft Sigrid de verschillen gemeten tussen de eerste trossen aan de uitlopers en de tweede trossen. Deze verschillen zijn vooralsnog niet groot. Maar mocht het verdere verloop van de rijping moeizaam verlopen, dan kan er besloten worden de tweede trossen aan uitlopers (deels) te verwijderen. Gevolg is natuurlijk minder opbrengst, maar dat zou wellicht resulteren in mooie wijnen! We gaan zien hoe de rijping vordert in de komende weken!
De druivenstokken moeten nu het werk doen. Voor de vrijwilligers zijn de werkzaamheden beperkt nu. Er is gewerkt aan het verbreden van de stroken waarin de wijnstokken staan met behulp van de machine van Wim Blom. Dit verloopt goed, evenals het schoffelen dat nog steeds nodig is. Het onkruid is stevig! Ook moet er nu regelmatig blad worden weggehaald uit de netten.
Het flink stijgende aantal suzukiivliegjes heeft de aandacht. Caroline is heel druk met de wekelijkse metingen. Het is belangrijk om druivenbesjes die op de grond gevallen zijn, op te rapen en op te ruimen. Zo binden we de kat (de suzukii) niet op het spek!
De werkzaamheden worden echter wel minder én COVID19 is helaas weer hevig aan een opmars bezig. Daarom wordt in november en december de groepsgrootte per ochtend worden teruggebracht naar 6 personen, naast Sigrid en Gerrit.
‘Je probeert altijd uit de druif te halen wat er van nature inzit’
Tekst: Joke van der Leij, Tekstjuweel Zeist Beeld: Ilse Swank, Focusopwijn
Ze is geboren en getogen in de Duitse wijnstreek Rheinhessen en kreeg de fascinatie voor wijn en wijnbouw met de paplepel ingegoten. Toen Rotary Zeist eind 2012 plannen presenteerde voor een wijngaard in Zeist, meldde zij zich meteen aan. Maak kennis met Sigrid van Ede, bevlogen wijnbouwer bij wijngaard Hoog Beek en Royen.
Landgoed Hoog Beek en Royen is een historisch beschermde buitenplaats die ligt achter het gelijknamige landhuis aan de Driebergseweg in Zeist. Sinds 1994 is dit gebied in eigendom en beheer van Het Utrechts Landschap. Deze stichting was al een tijdje op zoek naar een nieuwe bestemming voor de voormalige moestuin achter het oude landhuis. Toen Rotary Zeist eind 2012 met plannen kwam voor een wijngaard, paste dat perfect. Sigrid van Ede hoorde hiervan voor het eerst tijdens een openbare informatieavond van Rotary Zeist in het Koetshuis van Hoog Beek en Royen. De vonk sloeg meteen over en ze meldde zich aan als vrijwilliger met kennis én een warm hart voor wijnbouw.
Zaadje geplant
“Ik kom uit een Duitse familie van wijnbouwers”, vertelt Sigrid. “Mijn opa had een kleine wijngaard in Rheinhessen, een vermaarde wijnstreek. Zijn druiven bracht hij bij de coöperatie waar er streekwijn van werd gemaakt. Ik mocht altijd mee. Mijn opa hielp zelf ook mee met wijn maken. En ik zat er als kleine dreumes met mijn neus bovenop. Die geur van druiven, de aroma’s uit de wijnkelders, het hele proces van wijn maken: ik vond het magisch. Daar is het zaadje geplant voor mijn levenlange fascinatie voor wijn en wijnbouw.”
Alles weten over wijnbouw
Sigrid studeerde scheikunde en werkte aanvankelijk in de farmacie in haar geboorteland Duitsland. Toen ze in 1976 een baan kreeg als onderzoeker bij de afdeling Voeding van TNO in Zeist, vestigde zij zich voorgoed in Nederland. De laatste veertien jaar van haar werkende leven werkte ze bij de afdelingen Scheikunde en Biologie bij het Herman Jordan Lyceum in Zeist. Maar de liefde voor wijnbouw bleef, al was het maar omdat haar familie in Duitsland nog altijd in deze sector werkzaam is. “Toen ik actief werd bij de wijngaard, ben ik me intensief gaan verdiepen in de wijnbouw”, vertelt Sigrid. “Vooral in de scheikundige processen die een rol spelen bij de ontwikkeling van de geur, kleur en smaak van druiven. Want in de wijnbouw gaat het er juist om dat je de geur- en smaakstoffen van de druif tot ontwikkeling brengt of beïnvloedt zodat je karakteristieke wijn kunt maken.”
Zeister terroir
De eerste wijnstokken werden in 2013 geplant. “De initiatiefnemers, de leden van de Rotary, kozen voor de Johanniter en de Souvignier Gris”, legt Sigrid uit, “omdat deze rassen minder gevoelig zijn voor schimmels en ziekten dan traditionele druivenrassen. In de beginfase en daarna om de drie jaar doen we bodemonderzoek. Want je wilt natuurlijk weten wat de kwaliteit en kenmerken zijn van de grond waarin je je druiven teelt.” Uit het eerste onderzoek bleek dat de grond rijk was aan fosfaten, maar juist arm aan mineralen als calcium, kalium, magnesium en sporenelementen. Precies de grondstoffen die druiven nodig hebben om geur- en smaakstoffen aan te maken. Sigrid: “Als extra voeding gebruiken we daarom niet de traditionele druivenmest, maar gesteentemeel waarin alle nodige mineralen al zijn verwerkt. Zo proberen we de grond voor onze druiven te optimaliseren en onze wijn ‘Zeister terroir’ mee te geven, de specifieke smaak die hoort bij de eigenschappen van juist deze grond.”
Steeds professioneler
Steeds betere wijn maken is een van de uitgangspunten van wijngaard Hoog Beek en Royen. Sigrid: “Wij laten onze wijnen regelmatig keuren door Austrian Wine Challenge (AWC) in Wenen en de Wijnkeuring van de Lage Landen. Dat geeft inzicht in je kwaliteit, een voorwaarde om jezelf te blijven verbeteren. Ik zie het daarbij ook als mijn taak mijn kennis over alle aspecten van de wijnbouw zoveel mogelijk met onze wijngaardeniers te delen. Zo probeer ik mensen betrokken te houden en hun wijnbouwkennis en -kunde te vergroten. Inmiddels hebben we al verschillende nationale en internationale prijzen gewonnen.”
Verrassing
Wordt 2020 een goed wijnjaar? “Het ziet er goed uit maar je kunt het nog niet definitief zeggen”, zegt Sigrid. “De ene keer rijpt de druif vroeg, dan weer laat. Soms is het te droog en dan weer te nat. Schimmels en beestjes liggen altijd op de loer. Steeds moet je je afvragen wat dit betekent voor de druif en wat deze nodig heeft om zo goed mogelijk tot ontwikkeling te komen. Begrijpen wat een druif nodig heeft, zodat je zijn natuurlijke eigenschappen er zo goed mogelijk uit kunt halen. Daar draait het voor mij om.” Alle hens aan dek dus om die subtiele aroma’s van kweepeer, tropisch fruit en abrikoos van de Souvignier Gris weer te voorschijn te toveren? En de Johanniter te laten stralen door zijn kruidige, friszurige smaak van de ‘Granny Smith’? “Daar gaan we zeker voor”, lacht Sigrid. “Maar het eindresultaat blijft ieder jaar weer een verrassing. Dat maakt wijnbouw voor mij juist zo mooi.”
Zaterdag 12 september is het Landelijke Open Monumentendag. Je kunt dan tussen 11.00-16.00 uur gratis een kijkje nemen op Wijngaard Hoog Beek en Royen. Er zijn proeverijen en vrijwilligers vertellen je graag meer over de wijngaard. Alles uiteraard veilig en volgens de actuele coronamaatregelen. Ook vrijwilliger worden of meer info? Kijk op www.wijngaardzeist.nl.
Augustus is een vakantiemaand! Desondanks waren er nog voldoende vrijwilligers om al het werk te doen. Dit werk bestond voor een belangrijk deel uit onkruid wieden, de loofwanden uitdunnen, graskanten snijden en water geven aan de verplaatste stokken van de Souvignier Gris, die het overigens uitstekend doen. In deze maand viel de lange hittegolf van dit jaar. Dit maakte onkruid wieden tot een taaie en niet-geliefde taak. Het uitdunnen van de loofwand was met die hitte beter te doen. Water geven is ook zwaar, maar noodzakelijk. Hopelijk worden de druiven van de verplaatste stokken op tijd rijp! Aan elke uitloper van deze stokken is het aantal trossen tot één teruggebracht.
De stokken staan er heel in het algemeen goed bij. De trossen van de Johanniter vertonen al heel veel zogenaamde krenten. Deze zijn voor een groot deel verwijderd, omdat de droogte een belangrijke oorzaak is. De rijping is nog niet begonnen in tegenstelling tot de Souvignier Gris, waarvan de druiven al beginnen te kleuren. Dit proces heet véraison bij blauwe en rode druiven. Het tijdstip van de oogst zal dit jaar waarschijnlijk wat vroeger dan anders zijn.
De stokken die vorstschade hebben gehad, hebben wel trossen voortgebracht, maar deze blijven achter bij de overige trossen. Veel van deze trossen zijn verwijderd, omdat ze bestaan uit voornamelijk harde groene knikkers.
Het was ook gezellig om weer te kunnen koffiedrinken, met in achtneming van de afstands- en hygiënemaatregelen. De ploegen van 10 personen per ochtend voldoen. Er wordt veel werk verzet.
Er is een begin gemaakt met het uitdunnen van de trossen. Per uitloper mogen er maar twee trossen blijven zitten. Meer trossen worden niet rijp in ons klimaat. De netten kunnen nu spoedig weer worden opgehangen. De muurdruiven zijn al geoogst. We hebben daar met z’n allen van kunnen genieten, evenals de wespen die in grote aantallen aanwezig zijn. De vallen van Gerrit werken goed!
Het verschil tussen de Johanniter en de Souvignier Gris is nu goed te zien en te voelen. De stokken van de Johanniter zijn teerder, en de druiven ook. Het blad van de Johanniter is vingervormig en dunner dan dat van de Souvignier Gris. Ook de trossen en takken zijn steviger dan van de Johanniter. De Souvignier Gris wordt dan ook onze ‘krachtpatser’ genoemd.
Deze maand is er weer veel gedaan, in het begin met een kleine ploeg vrijwilligers, maar geleidelijk aan met meer mensen. Vanwege de (broodnodige) regenbuien is het onkruid dramatisch toegenomen, waardoor de zwartstroken er uitzagen als groenstroken. Schoffelen was dan ook de voornaamste activiteit, waarvoor de flink wat menskracht nodig was. Wim Blom heeft weer enkele stroken verbreed met zijn handige kantensnijder. Langs de muur is alles weer onkruidvrij gemaakt door Cor en Anita. Een andere activiteit was het uitbreken van, nog steeds, ongewenste uitlopers en dieven bij de Johanniterstokken. Ook het blad onder de trossen moest worden weggehaald. Dit alles is een secuur werk. De laatste dief op een uitloper moet blijven zitten, terwijl ook de eerste dief boven de tweede tros liefst moet blijven zitten om voldoende blad over te houden voor het groeien en rijpen van de trossen. Boven de bovenste dief kan vaak de oorspronkelijke uitloper worden weggesnoeid, waardoor blad behouden blijft en tevens de hoogte wordt bedwongen. De loofwand is weer dunner na deze handelingen. Toch was er al rot te constateren in enkele trossen van de Johanniter. Deze zijn verwijderd. Bij de Souvignier Gris zijn de rijen verlengd begin dit jaar en zijn extra rijen aangelegd. Deze verlengingen en nieuwe rijen vragen extra aandacht. Er moet nog steeds af en toe water gegeven worden aan de verplaatste stokken. De trossen zijn kleiner dan die van de overige stokken. Daarom heeft Sigrid besloten om maar één tros per uitloper te laten zitten. Hopelijk worden de overgebleven trossen op tijd rijp. De oude netten zijn natuurlijk niet meer voldoende lang om alle stokken te kunnen afdekken. Met behulp van een naaimachine is aan de netten van de vakken B, C en F negen meter extra net genaaid. Dat was een flinke klus, maar is met de voorbereiding door Gerrit en knipwerk van Marijke in twee dagen geklaard door Nel. Op naar de volgende maand!
Afgelopen maand zijn we in iets grotere groepen dan eerder aan het werk geweest. De timing van die versoepeling was goed, aangezien de regen die gevallen is ervoor gezorgd heeft dat de wijnstokken enorm zijn gaan uitlopen. De Souvignier Gris is iets harder gegroeid dan de Johanniter, soms wel 25 cm per dag! Dus uitbreken, ontwarren en voorzichtig inkorten waren de taken de afgelopen weekenden. Er moest voorzichtig worden ingekort, omdat de stokken echt nog veel blad nodig hebben. Sommige stokken zijn de bloei net voorbij maar anderen laten nog een restje bloei zien. Het is dus eigenlijk nog te vroeg om uitlopers in te korten. Er is toch mee begonnen omdat anders de uitlopers zo verstrikt raken dat er later een probleem kan ontstaan. Het blijft afwegingen maken, want de stokken èn het weer doen echt wat ze willen. Alle omgezette Souvignier Gris stokken hebben we in deze droge periode meermaals water gegeven en bij blijvende droogte zal dit nodig blijven. Verder is de heg rond de wijngaard onder handen genomen en is er een begin gemaakt met een nieuwe composthoop. De compost van de oude hoop kan nog niet uitgereden worden omdat daar meer mensen voor nodig zijn, die dicht op elkaar moeten werken, wat moeilijk samengaat met de huidige veiligheidsregels. Wel is de oude composthoop in april j.l. door Klaas Schoots, op drie afzonderlijke ochtenden, omgezet. Deze oude composthoop moet in de loop van dit jaar nog een keer omgezet worden en kan dan pas in het voorjaar 2021 worden uitgereden. De werkzaamheden vorderen goed, de grotere groep van 5 vrijwilligers per ochtend is effectief gebleken.
